Khi nốt ruồi trên da có dấu hiệu bất thường như thay đổi màu sắc, hình dáng, kích thước hoặc chảy máu, bác sĩ thường chỉ định thực hiện sinh thiết nốt ruồi. Đây là phương pháp quan trọng giúp xác định xem nốt ruồi có phải là ung thư da hay không.
Sinh thiết nốt ruồi không chỉ là một thủ thuật y khoa đơn thuần mà còn là bước đầu tiên trong chẩn đoán và điều trị các bệnh lý da liễu nghiêm trọng, đặc biệt là ung thư hắc tố da dạng ung thư da nguy hiểm nhất hiện nay. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết về phương pháp này qua bài viết dưới đây.
Mục lục
1. Ung thư hắc tố da và mối liên hệ với nốt ruồi
1.1. Ung thư hắc tố da là gì
Ung thư hắc tố da (Melanoma) là dạng ung thư da ác tính nguy hiểm nhất, khởi phát từ tế bào sản xuất sắc tố melanin – yếu tố quyết định màu da, tóc và mắt của con người.
Thông thường, bệnh bắt đầu bằng một nốt ruồi bất thường có hình dạng, màu sắc hoặc kích thước thay đổi theo thời gian.
Đặc trưng của ung thư hắc tố là khả năng phát triển nhanh và di căn sớm. Ban đầu, các tế bào ung thư chỉ giới hạn ở lớp biểu bì, nhưng nếu không được phát hiện sớm, chúng có thể xâm lấn sang các mô sâu hơn rồi lan đến các cơ quan khác như hạch bạch huyết, phổi, gan, xương, thậm chí cả não.
Điều đáng chú ý là, ung thư hắc tố da có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể, không chỉ ở nơi có nốt ruồi. Tuy nhiên, hơn 70% trường hợp được ghi nhận xuất phát từ những nốt ruồi có sẵn hoặc nốt ruồi mới mọc bất thường.
Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỷ lệ mắc ung thư hắc tố đang ngày càng tăng, đặc biệt ở nhóm người có làn da sáng, dễ bắt nắng, hoặc có tiền sử gia đình bị ung thư da.
Nếu phát hiện sớm, tỷ lệ điều trị khỏi bệnh có thể đạt 90–95%. Nhưng khi đã di căn, tỷ lệ sống sót sau 5 năm giảm mạnh xuống dưới 20%.
Vì vậy, việc quan sát, theo dõi và sinh thiết các nốt ruồi bất thường là vô cùng quan trọng để bảo vệ sức khỏe.
1.2. Nguyên nhân gây ung thư hắc tố da
Ung thư hắc tố không xuất hiện ngẫu nhiên, mà là kết quả của sự tổn thương tích lũy ở DNA tế bào da theo thời gian. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất:
1.2.1. Tác hại của tia UV từ ánh nắng mặt trời
Tia cực tím (UV) là thủ phạm hàng đầu gây tổn thương DNA trong tế bào da. Khi da tiếp xúc lâu dài hoặc lặp đi lặp lại với ánh nắng, các tế bào sản xuất melanin bị rối loạn, tạo điều kiện cho tế bào ung thư phát triển.
Đặc biệt, những người thường xuyên hoạt động ngoài trời, không sử dụng kem chống nắng hoặc biện pháp che chắn sẽ có nguy cơ cao gấp 2–3 lần so với người bình thường.
1.2.2. Đột biến gen di truyền
Một số người mang gen đột biến di truyền từ gia đình có khả năng làm giảm khả năng sửa chữa DNA bị hư hại.
Nếu trong gia đình từng có người mắc ung thư hắc tố, nguy cơ mắc bệnh của bạn có thể tăng đến 50%.
Đây là lý do các bác sĩ khuyến nghị theo dõi định kỳ da liễu hàng năm, đặc biệt với người có nhiều nốt ruồi.
1.2.3. Suy giảm miễn dịch
Những người suy giảm hệ miễn dịch do bệnh lý (như HIV, lupus) hoặc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch dài hạn (như sau ghép tạng) dễ bị tế bào ung thư xâm nhập mà cơ thể không kịp phản ứng phòng vệ.
1.2.4. Yếu tố da và môi trường
Người có làn da sáng, mắt xanh hoặc tóc vàng dễ bị tia UV tác động mạnh hơn so với người có da sẫm màu.
Sống ở khu vực gần xích đạo hoặc vùng có khí hậu nắng nóng quanh năm làm tăng khả năng phơi nhiễm tia UV.
Da có nhiều tàn nhang, sạm hoặc đồi mồi là biểu hiện của sự tổn thương da tích lũy – dấu hiệu cảnh báo sớm.
1.2.5. Tiền sử cá nhân và yếu tố nguy cơ khác
Những người có nhiều hơn 50 nốt ruồi trên cơ thể, đặc biệt là nốt ruồi không điển hình (loạn sản), cần đặc biệt lưu ý.
Một số nghiên cứu cũng cho thấy việc sử dụng thuốc nhuộm da, solarium (giường tắm nắng nhân tạo) thường xuyên làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
2. Sinh thiết nốt ruồi trên da là gì
2.1. Khái niệm
Sinh thiết nốt ruồi trên da là một thủ thuật y khoa nhằm lấy mẫu mô từ nốt ruồi hoặc vùng da nghi ngờ để kiểm tra dưới kính hiển vi.
Mục tiêu là xác định xem nốt ruồi đó là lành tính, tiền ung thư hay ung thư ác tính.
Quá trình sinh thiết được thực hiện dưới gây tê cục bộ, nhanh chóng và gần như không gây đau đớn. Sau khi lấy mẫu, bác sĩ sẽ gửi đến phòng giải phẫu bệnh để chuyên gia phân tích tế bào.
Nếu phát hiện tế bào bất thường hoặc tế bào ung thư, bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật cắt bỏ triệt để để ngăn ngừa di căn.
Đây là phương pháp chẩn đoán chính xác nhất được sử dụng trong lĩnh vực da liễu hiện nay, giúp phát hiện sớm và điều trị kịp thời ung thư hắc tố da, tăng khả năng hồi phục và giảm nguy cơ biến chứng.
2.2. Khi nào cần sinh thiết nốt ruồi
Không phải tất cả nốt ruồi đều cần sinh thiết. Tuy nhiên, nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường nào dưới đây, cần đến bác sĩ da liễu ngay lập tức để được kiểm tra:
2.2.1. Hình dạng bất đối xứng
Một nốt ruồi bình thường thường có dạng tròn hoặc bầu dục cân đối. Nếu bạn nhận thấy hai nửa của nốt ruồi không đều nhau, viền bị lệch hoặc méo mó, đây có thể là dấu hiệu khởi phát của ung thư hắc tố.
2.2.2. Viền không rõ ràng hoặc răng cưa
Nốt ruồi lành tính thường có viền sắc nét, rõ ràng. Ngược lại, nốt ruồi ác tính có đường viền mờ, lẫn vào da, đôi khi gồ ghề hoặc răng cưa, gây mất ranh giới giữa da thường và vùng bị tổn thương.
2.2.3. Màu sắc thay đổi bất thường
Nốt ruồi thông thường có một tông màu duy nhất (nâu hoặc đen). Nếu bạn thấy nốt ruồi xuất hiện nhiều màu xen kẽ như đỏ, nâu sẫm, đen, xám, hoặc có đốm trắng nhạt ở giữa, hãy đi kiểm tra ngay vì đây là dấu hiệu điển hình của tế bào hắc tố phát triển bất thường.
2.2.4. Kích thước tăng nhanh
Nốt ruồi lành tính thường ổn định về kích thước trong nhiều năm. Khi nốt ruồi phình to hơn 6mm, hoặc tăng nhanh chỉ trong vài tuần hoặc vài tháng, đây là dấu hiệu cần sinh thiết khẩn cấp.
2.2.5. Cảm giác đau, ngứa, rát hoặc chảy máu
Nốt ruồi bình thường không gây cảm giác khó chịu. Nếu nốt ruồi ngứa, đau, tiết dịch, loét hoặc chảy máu, đó là triệu chứng cảnh báo vùng da đang có sự tăng sinh bất thường của tế bào.
3. Các phương pháp sinh thiết nốt ruồi trên da
Sinh thiết nốt ruồi là một thủ thuật y khoa được thực hiện dưới sự giám sát của bác sĩ chuyên khoa da liễu. Mục tiêu là lấy mẫu mô da có chứa nốt ruồi hoặc vùng da nghi ngờ để kiểm tra xem có tế bào ung thư hay không.
Tùy vào vị trí, kích thước, độ sâu và tính chất của nốt ruồi, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp sinh thiết phù hợp để đảm bảo tính chính xác tối đa và hạn chế tổn thương thẩm mỹ.
3.1. Sinh thiết bấm (Punch biopsy)
Đây là phương pháp phổ biến dùng dụng cụ chuyên dụng hình trụ tròn (tương tự như bút bấm nhỏ) có đường kính từ 2–4 mm để lấy mẫu mô da hình tròn chứa toàn bộ cấu trúc nốt ruồi.
Thủ thuật này thường được tiến hành nhanh chóng, chỉ trong vài phút và gây tê tại chỗ nên hầu như không gây đau. Sau khi lấy mẫu, vết thương có thể tự lành sau 5–7 ngày mà không cần khâu, tùy vào kích thước vùng lấy mẫu.
Sinh thiết bấm thường được chỉ định cho các nốt ruồi nhỏ, nằm nông trên bề mặt da hoặc ở những vùng dễ thực hiện như cánh tay, lưng, vai.
Ưu điểm của phương pháp này là ít để lại sẹo, độ chính xác cao, giúp bác sĩ thu được mẫu mô đủ sâu để đánh giá tình trạng tế bào.
3.2. Sinh thiết cạo (Shave biopsy)
Phương pháp này được thực hiện bằng cách bác sĩ dùng dao mỏng hoặc lưỡi dao chuyên dụng để cạo lớp biểu bì và trung bì nông, lấy đi phần nốt ruồi nổi trên bề mặt.
Toàn bộ thủ thuật chỉ kéo dài từ 10–15 phút, gần như không chảy máu và để lại vết thương phẳng dễ hồi phục.
Sinh thiết cạo thường áp dụng cho nốt ruồi lành tính, nhỏ hoặc nghi ngờ nhẹ. Tuy nhiên, với những nốt ruồi nằm sâu trong lớp trung bì hoặc có dấu hiệu ác tính (màu không đồng nhất, viền méo, loét da), bác sĩ sẽ không khuyến khích dùng phương pháp này vì dễ bỏ sót tế bào ung thư ở phần chân nốt ruồi.
Ưu điểm của sinh thiết cạo là nhanh, ít sẹo, chi phí thấp, nhưng cần được thực hiện trong môi trường vô trùng tuyệt đối để tránh nhiễm trùng và đảm bảo kết quả chính xác.
3.3. Sinh thiết cắt bỏ (Excisional biopsy)
Đây là phương pháp toàn diện và chính xác nhất khi bác sĩ nghi ngờ nốt ruồi có khả năng ác tính.
Thủ thuật bao gồm việc loại bỏ toàn bộ nốt ruồi cùng với một phần mô da lành xung quanh để đảm bảo mẫu mô đầy đủ cho xét nghiệm.
Bác sĩ sẽ gây tê cục bộ, sau đó dùng dao mổ chuyên dụng cắt bỏ nốt ruồi và khâu lại bằng chỉ thẩm mỹ.
Thời gian thực hiện khoảng 20–30 phút, tùy vào kích thước và vị trí của nốt ruồi.
Sau khi hoàn tất, vết thương sẽ được băng ép nhẹ và hướng dẫn chăm sóc tại nhà để giảm nguy cơ sẹo.
Ưu điểm của sinh thiết cắt bỏ là độ chính xác rất cao, giúp loại bỏ hoàn toàn mô nghi ngờ và đồng thời ngăn chặn nguy cơ tái phát nếu đó là nốt ruồi ung thư.
Đây là lựa chọn hàng đầu trong các ca cần chẩn đoán ung thư hắc tố da.
3.4. Sinh thiết phẫu thuật (Incisional biopsy)
Khi nốt ruồi có kích thước lớn, nằm sâu hoặc ở vị trí nhạy cảm (như mặt, cổ, mí mắt), bác sĩ sẽ chỉ lấy một phần mô nghi ngờ nhất để kiểm tra thay vì cắt bỏ toàn bộ.
Điều này giúp giảm tổn thương da, giữ lại phần mô lành và vẫn đảm bảo kết quả chẩn đoán chính xác.
Quá trình thực hiện cũng được gây tê tại chỗ, bác sĩ dùng dao mổ cắt một mảnh mô nhỏ đại diện, sau đó khâu lại nhẹ nhàng bằng chỉ thẩm mỹ.
Khi kết quả xét nghiệm xác định có tế bào ung thư, bác sĩ sẽ lên phác đồ điều trị cụ thể, có thể bao gồm phẫu thuật cắt bỏ triệt để, xạ trị hoặc hóa trị tùy mức độ bệnh.
Sinh thiết phẫu thuật là phương án được lựa chọn trong các trường hợp phức tạp, đảm bảo an toàn, thẩm mỹ và độ chính xác cao nhất trong chẩn đoán bệnh lý da liễu.
4. Quy trình và thời gian nhận kết quả sinh thiết
4.1. Quy trình thực hiện
Toàn bộ quy trình sinh thiết nốt ruồi được tiến hành trong phòng thủ thuật vô trùng, thường chỉ mất 15–30 phút và bao gồm các bước cơ bản sau:
Thăm khám và xác định vùng nghi ngờ:
Bác sĩ kiểm tra đặc điểm nốt ruồi (hình dáng, màu sắc, kích thước, viền, độ sâu) để lựa chọn phương pháp sinh thiết phù hợp.Vệ sinh và gây tê vùng da:
Da được làm sạch bằng dung dịch sát khuẩn, sau đó tiêm thuốc tê tại chỗ để người bệnh không cảm thấy đau trong suốt quá trình.Lấy mẫu mô:
Bác sĩ tiến hành lấy mẫu bằng phương pháp bấm, cạo, cắt bỏ hoặc phẫu thuật tùy vào tình trạng nốt ruồi.Xử lý vết thương:
Sau khi lấy mẫu, vết thương được khâu nhẹ hoặc băng ép để tránh nhiễm trùng. Người bệnh sẽ được hướng dẫn chi tiết chăm sóc tại nhà.Gửi mẫu đến phòng xét nghiệm:
Mẫu mô được bảo quản trong dung dịch chuyên dụng và gửi đến phòng giải phẫu bệnh để phân tích dưới kính hiển vi.
4.2. Thời gian có kết quả
Kết quả sinh thiết thường có sau 3–7 ngày làm việc, tùy vào quy trình xét nghiệm của từng cơ sở y tế.
Trong một số trường hợp cần kiểm tra chuyên sâu hoặc hội chẩn đa khoa, thời gian có thể kéo dài hơn.
Sau khi có kết quả, bác sĩ sẽ giải thích chi tiết về bản chất nốt ruồi (lành tính, nghi ngờ, hoặc ác tính) và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp, có thể là theo dõi định kỳ, cắt bỏ triệt để hoặc kết hợp xạ trị nếu phát hiện tế bào ung thư.
5. Sau sinh thiết nốt ruồi cần lưu ý gì
5.1. Chăm sóc vùng da sau sinh thiết
Sau khi sinh thiết, vết thương cần được chăm sóc cẩn thận để đảm bảo lành nhanh và hạn chế sẹo.
Trong 24 giờ đầu, bạn nên giữ vùng da khô, sạch, tránh tiếp xúc nước hoặc hóa chất. Sau đó, có thể rửa nhẹ bằng nước muối sinh lý, thấm khô và bôi một lớp kem kháng khuẩn theo hướng dẫn bác sĩ.
Tuyệt đối không gãi, bóc vảy hay chạm tay bẩn vào vùng vết thương, vì có thể gây nhiễm trùng và để lại sẹo thâm.
Khi ra ngoài, nên che chắn cẩn thận bằng khẩu trang, mũ rộng vành hoặc băng gạc sạch.
Khi vết thương khô, hãy thoa kem chống nắng SPF 30+ trở lên để tránh tia UV làm sậm màu vết sẹo.
5.2. Dấu hiệu cần gặp bác sĩ ngay
Sau sinh thiết, nếu xuất hiện các dấu hiệu bất thường sau đây, bạn cần quay lại cơ sở y tế càng sớm càng tốt:
Vết thương sưng đỏ, đau rát hoặc chảy dịch mủ.
Sốt nhẹ, đau nhức kéo dài hơn 3 ngày.
Vết khâu bị hở, chảy máu hoặc rỉ dịch.
Nốt ruồi tái phát hoặc vùng da quanh vết sinh thiết chuyển sẫm màu.
Những biểu hiện này có thể cho thấy nhiễm trùng hoặc sự phát triển tế bào bất thường, cần được xử lý kịp thời để tránh biến chứng.
6. Ý nghĩa của sinh thiết nốt ruồi đối với sức khỏe
Sinh thiết nốt ruồi là một thủ thuật đơn giản nhưng mang ý nghĩa lớn trong y học da liễu và ung bướu.
Việc thực hiện đúng thời điểm giúp:
Phát hiện sớm ung thư da: cho phép can thiệp kịp thời khi bệnh còn ở giai đoạn đầu, nâng cao khả năng chữa khỏi.
Ngăn ngừa di căn: khi xác định sớm bản chất của nốt ruồi, bác sĩ có thể xử lý triệt để trước khi tế bào ung thư lan sang các mô khác.
Bảo vệ thẩm mỹ: nếu được thực hiện đúng kỹ thuật, sinh thiết giúp loại bỏ nốt ruồi bất thường mà vẫn đảm bảo bề mặt da mịn, hạn chế sẹo.
Theo dõi lâu dài: giúp người bệnh hiểu rõ tình trạng da của mình, đặc biệt những người có nhiều nốt ruồi hoặc tiền sử gia đình mắc ung thư da.
Tóm lại, đừng chủ quan với những thay đổi nhỏ trên da. Một ca sinh thiết nốt ruồi đơn giản có thể giúp bạn phát hiện sớm bệnh lý nguy hiểm, bảo vệ sức khỏe và duy trì vẻ đẹp làn da lâu dài.
7. Kết luận
Sinh thiết nốt ruồi là một thủ thuật y khoa quan trọng giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường trên da, đặc biệt là ung thư hắc tố. Việc thăm khám và kiểm tra kịp thời không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe mà còn ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra. Nếu bạn nhận thấy nốt ruồi thay đổi về màu sắc, kích thước hoặc gây ngứa, đau, hãy đến ngay cơ sở da liễu uy tín để được tư vấn và chẩn đoán chính xác. Chủ động chăm sóc và theo dõi làn da là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe và duy trì vẻ đẹp tự nhiên lâu dài.
>> Đọc thêm: Có nên sử dụng kem tẩy nốt ruồi không? Vì sao?
>> Đọc thêm: 4 cách chăm sóc da tay luôn mềm mịn khi Đông về